नंबर प्लेटवर अशोक चिन्हचा उपयोग कोण करू शकतो?
शेक्सपीयरने म्हटल्याप्रमाणे आपण अनेकदा म्हणतो नावात काय आहे ? परंतु नावातच सर्व काही असतं हे तुम्हा आम्हा सर्वांना चांगलंच माहिती आहे. तर विषय आहे माणसाच्या नावासारखा गाडीच्या नंबर प्लेटचा. बड्या बड्या नेत्यांच्या महागड्या गाड्यांवर विशेष प्रकारच्या नंबर प्लेट बघायला मिळतात. महाराष्ट्रातही अनेक नेत्यांच्या गाडीच्या नंबर प्लेट वरुन कार्यकर्ते स्टेट्स ठेवत असतात. मग ते राज ठाकरेंची मराठी नंबर प्लेट असो नाहीतर उदयन राजेंच्या गाडीची नंबर प्लेट असो कार्यकर्त्यांना काय साहेबांच सर्वच विशेष वाटत. पण आज विषय आहे तो अशोक चिन्ह असलेल्या नंबर प्लेटचा. तर भारतीय राज्य चिन्ह (अनुचित वापर प्रतिबंध) अधिनियम, 2007च्या अनुसूची 2 च्या नियम 7 नुसार केवळ काही वैधानिक अधिकारी आणि इतर उच्च अधिकारी यांना त्यांच्या कारवर अशोक चिन्ह किंवा STATE EMBLEM वापरण्याचा अधिकार आहे. या लेखामध्ये आपण जाणून घेणार आहोत अशोक चिन्हाचा वापर कोणाला करता येतो…
अशोक चिन्हाचा वापर यासंदर्भातील मार्गदर्शक सूचना गृह मंत्रालयाने जारी केल्या आहेत. एका आरटीआयच्या उत्तरात गृह मंत्रालयाने मान्य केले की अशोक चिन्ह हे बरेचदा पात्र नसलेल्या वाहनांवरही दिसून आले आहे. म्हणूनच आम्ही सामान्य लोकांच्या माहितीसाठी हा लेख प्रसिद्ध करत आहोत.
पुढील वैधानिक अधिकारी त्यांच्या कारवरील नंबर प्लेटऐवजी अशोक चिन्ह वापरू शकतात-
- राष्ट्रपती भवनाच्या गाड्या हे प्रतीक वापरु शकतात.
जेव्हा खालील अधिकारी आपल्या साथीदाराद्वारे अशा वाहनांमध्ये प्रवास करीत असतात
- अध्यक्ष
- परदेशी राज्यांचे मुख्य पाहुणे
- उपराष्ट्रपती किंवा समतुल्य पदावरील उच्च अधिकारी
- परदेशी सरकारांचे मुख्य पाहुणे किंवा परदेशी राज्याची राजकुमारी किंवा राजकुमारी सारख्या समतुल्य दर्जाचे उच्च अधिकारी
- राष्ट्रपतींच्या कारच्या मागे असणाऱ्या अतिरिक्त कार
उपराष्ट्रपती किंवा त्यांचा पती किंवा पत्नी यांची गाडी
- राजभवन आणि राजभवनसाठी वापरल्या जाणाऱ्या कार
जेव्हा खालील अधिकारी किंवा त्यांचे जोडीदार (पती अथवा पत्नी) संबंधित कोणत्याही राज्य किंवा केंद्र शासित प्रदेशात अशा वाहनांमध्ये प्रवास करीत असतील
- राष्ट्रपती
- उपराष्ट्रपती
- राज्याचे राज्यपाल
- केंद्रशासित प्रदेशाचे उपराज्यपाल
- परदेशी राज्यांचे प्रमुख पाहुणे
- परदेशी राज्यांचे अतिथी उपाध्यक्ष किंवा समकक्ष दर्जाचे उच्च अधिकारी
- परदेशी सरकारांचे मुख्य अतिथी किंवा समकक्ष दर्जाचे उच्च अधिकारी
- परदेशात भारतीय परिषदेच्या प्रमुखपदावर असलेल्या व्यक्तींनी वापरलेली वाहने
- भारताच्या परराष्ट्र व्यवहार मंत्रालयाच्या प्रोटोकॉल विभागाकडून ठेवण्यात आलेल्या गाड्या. ज्या गाड्यांमध्ये (जेव्हा कॅबिनेट मंत्री आणि उच्च पदाच्या परदेशी मान्यवरांच्या भेटीसाठी आणि कोणत्याही कार्यक्रमात भाग घेणारे परदेशी राजदूत) प्रवास करतात.
- पंतप्रधान
- कॅबिनेट मंत्री
- लोकसभेचे सभापती व उपसभापती
- राज्यसभेचे उपाध्यक्ष
खालील अधिकारी त्यांच्या राज्यात त्यांच्या गाड्यांवर अशोक चिन्ह वापरू शकतात
- मुख्य न्यायाधीश आणि भारतीय सर्वोच्च न्यायालयाचे अन्य न्यायाधीश
- मुख्य न्यायाधीश आणि उच्च न्यायालयांचे इतर न्यायाधीश
- राज्य कॅबिनेट मंत्री
- राज्यांचे राज्यमंत्री
- अध्यक्ष आणि विधानसभांमध्ये उपसभापती
- राज्य विधानसभेचे अध्यक्ष व उपाध्यक्ष
- दिल्ली आणि पुडुचेरी विधानसभांमधील मंत्री, त्यांचे स्पीकर्स आणि उप स्पीकर्स