दरवर्षी 26 नोव्हेंबर रोजी संविधान दिन साजरा केला जातो. या दिवशी संविधानाचे शिल्पकार डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे स्मरण म्हणून तसेच घटनेचे महत्त्व सांगण्यासाठी दरवर्षी 26 नोव्हेंबरला हा दिवस संविधान दिन साजरा करण्यात येतो. या लेखाच्या माध्यमातून आपण संविधान दिनाबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.
भारतीय राज्यघटना लवचिक, मजबूत आणि व्यावहारिक आहे. युद्धाच्या वेळी देशाला शांत आणि एकजूट ठेवण्यास ते सक्षम आहे. भारतीय राज्यघटनेचे महत्त्व सांगण्यासाठी प्रत्येक वर्षी संविधान दिन साजरा केला जातो. देशाच्या प्रगतीसाठी आपली घटना कशी महत्वाची आहे हे लोकांना या दिवशी सांगितले जाते आणि डॉ बी. आर. आंबेडकर यांना देशाची राज्यघटना बनवताना किती कठीण प्रसंगांना सामोरे जावे लागले हे ही या दिवशी सांगितले जाते.
भारतीय संविधान दिनाबद्दल 26 नोव्हेंबरला स्वतंत्र भारताच्या इतिहासात स्वतःचे एक वेगळे महत्त्व आहे. कारण 1949 ला याच दिवशी भारतीय संविधान सभेने राज्यघटनेला मंजुरी दिली होती. जे 26 जानेवारी 1950ला अंमलात आणले गेले. ही नवीन युगाची पहाट होती. राज्यघटना लिहिणाऱ्यांच्या योगदानाची जाण आणि लोकांना मूलभूत मूल्यांची जाणीव करून देण्यासाठी 26 नोव्हेंबर हा दिवस ‘संविधान दिवस’ म्हणून साजरा केला जातो.
जेव्हा भारतीय राज्यघटना स्वीकारली गेली, तेव्हा भारताच्या नागरिकांनी शांतता, सभ्यता आणि प्रगतीसह नवीन घटनात्मक, वैज्ञानिक, स्वराज्य आणि आधुनिक भारतात प्रवेश केला.
भारतात संविधान दिन साजरा करण्याची घोषणा कधी झाली?
भारत सरकारने 19 नोव्हेंबर 2015 रोजी ही घोषणा केली होती की दरवर्षी 26 नोव्हेंबर हा संविधान दिन म्हणून साजरा केला जाईल. आंबेडकर यांच्या स्टॅच्यू ऑफ इक्विलिटी मेमोरियलची पायाभरणी करताना ही घोषणा करण्यात आली.
भारतीय राज्यघटनेत कायद्याचे राज्य, मूलभूत राजकीय तत्त्वे, कार्यपद्धती, प्रथा, अधिकार, सरकारच्या कर्तव्याची तरतूद आहे. हे संसदीय वर्चस्वाच्या जागी घटनात्मक वर्चस्वाची जागा घेते, कारण ते संसदेने नव्हे तर संविधान सभेद्वारे तयार केले होते.